Najczęściej spotykane alergeny pokarmowe u dzieci i ich źródło pochodzenia

Alergia pokarmowa najczęściej występuje u niemowląt i małych dzieci, ze względu na słabo rozwinięty układ pokarmowy i immunologiczny. U niektórych dzieci alergeny mogą powodować tzw. nadmierną reakcję organizmu - jest to sygnał, aby podjąć działania zmierzające ku zmianie stylu życia, w tym nawyków żywieniowych.

Objawy alergii pokarmowej u dzieci

Są one bardzo zróżnicowane i dotykają:

Układu pokarmowego

• kolka jelitowa,
• brak apetytu,
• nieprawidłowe stolce (zaparcia, biegunki),
• bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• nieprawidłowy przyrost masy ciała;

Układu oddechowego i uszu 

• utrzymujący się katar bądź stale zatkany nos (u niemowląt tzw. sapka),
• nawracające infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych,
• obrzęki krtani,
• astma,
• zapalenia uszu;

Układu nerwowego 

• ciągłe zmęczenie,
• rozdrażnienie, nadmierna ruchliwość,
• zaburzenia koncentracji,
• zaburzenia snu,
• bóle głowy, 
• bóle mięśni,
• nadmierne pocenie się,
• nocne moczenie,
• wstrząs anafilaktyczny (zagrażający życiu);

Skóry

• zmiany skórne z towarzyszącym świądem, suchość skóry,
• pokrzywka,
• atopowe zapalenie skóry.

Najczęściej spotykane alergeny u dzieci to:

Mleko krowie

Jest najczęstszym winowajcą alergii pokarmowej u dzieci. Jedynym pocieszeniem może być fakt, iż większość maluchów wyrasta z niej przed ukończeniem 3-go roku życia. Uczulenie na mleko często występuje w całej rodzinie i u poszczególnych osób powoduje różne objawy. Matka karmiąca piersią powinna zrezygnować z picia mleka i jedzenia produktów mlecznych. Z menu dziecka również trzeba wyeliminować mleko i jego przetwory. Warto wiedzieć, iż mleko ukrywa się w różnych produktach, m.in.: ciastkach, gotowych zupkach dla niemowląt czy parówkach - zawsze należy uważnie czytać etykiety. W przypadku dzieci karmionych sztucznie, należy stosować mieszankę mlekozastępczą, np.: Bebilon Pepti. Zamiast masła bezpieczniej jest używać bezmlecznej margaryny; zupę natomiast można zagęszczać drobno posiekanymi warzywami, zastępując w ten sposób śmietanę. W mleku znajduje się niezbędny do budowy mocnych kości i zębów - wapń, dlatego ważne jest uzupełnianie diety dziecka i karmiącej mamy w preparaty wapnia w kropelkach. Najpierw jednak trzeba zasięgnąć fachowej opinii, gdyż decyzję o ich podawaniu musi podjąć lekarz.

Gluten

W tym przypadku odpowiedzialność za uczulenie ponosi białko roślinne zawarte w pszenicy, jęczmieniu, owsie i życie. Jednak to nie zboża alergizują, tylko znajdujący się w nich właśnie gluten. Uczulenie to najczęściej spotyka starsze niemowlęta, które zbyt wcześnie były karmione m.in.: kaszą manną czy bułeczkami. Jeśli obserwacje lub badania potwierdzą alergię na gluten, należy zmodyfikować dietę malucha - najlepszym sposobem na wyleczenie jest dieta bezglutenowa. Z kuchni powinna zniknąć mąka pszenna (można ją zastąpić mąką kukurydzianą albo specjalną mieszanką bezglutenową), a także bułki, ciasteczka, makarony, kasza manna i jęczmienna, pęczak oraz płatki śniadaniowe. Bez żadnych obaw można natomiast podawać kaszę gryczaną i kukurydzianą oraz ryż. Gluten występuje również w: kawie zbożowej, skrobi modyfikowanej, substancjach zagęszczających; często też pod nazwą "białko roślinne". Zawsze, nawet wtedy gdy produkt wydaje się całkiem bezpieczny tzn. bezglutenowy, należy dokładnie czytać etykiety na produktach.

Jaja kurze

Alergia na jajka, podobnie jak w przypadku mleka, często mija jeszcze przed ukończeniem przez dziecko 3-go roku życia. Jaja mogą powodować problemy ze skórą, a także bóle głowy i kłopoty z przewodem pokarmowym. Jeśli malec ma uczulenie na kurze jaja, warto spróbować zastąpić je przepiórczymi, które są mniej alergizujące. Koniecznie trzeba uważać na makarony i gotowe sosy sałatkowe. Źródłem alergenów jaja są również pożywki, na których hoduje się wirusy. U niektórych dzieci może wystąpić reakcja alergiczna po podaniu szczepionki, np.: przeciwko grypie. Jeśli jest się pewnym co do tego typu alergii, zawsze przed szczepieniem trzeba poinformować o tym fakcie lekarza.

Cukier

Jest bardzo silnym alergenem i równie dobrze może nasilać objawy alergiczne. Występuje niemalże we wszystkich produktach wytwarzanych przemysłowo i być może właśnie dlatego nie jest często w ogóle brany pod uwagę jak potencjalny alergen. Najczęstsze objawy towarzyszące uczuleniu na cukier to: egzema i łuszczyca, wypryski, trądzik, a także zmęczenie psychiczne i fizyczne.

Owoce

Uczulają wszystkie cytrusy, m.in.: pomarańcze, mandarynki, grejpfruty oraz cytryny, a także jabłka, truskawki, wiśnie, śliwki i banany. Możliwymi objawami alergii na owoce są: migreny, pokrzywka, egzema i astma.

Czekolada

Podobnie jak orzeszki kola, czekolada znajduje się w: napojach mlecznych i chłodzących, ciastach i ciasteczkach, cukierkach oraz lodach. Nie wiadomo tak do końca, co bardziej uczula - czy sama czekolada, cukier, mleko, czy też substancje konserwujące. Najczęściej występującymi objawami w przypadku alergii na czekoladę są: problemy skórne, bóle głowy i przewlekły katar.

Oprócz powyższych, do produktów uczulających należą:

• orzeszki ziemne, orzechy laskowe i brazylijskie, pistacje oraz migdały;
• owoce morza i ryby (w szczególności: śledź, makrela, łosoś i tuńczyk);
• pomidory, marchew, papryka, kiszona kapusta, a także szpinak i seler;
• mięso wołowe i cielęce, wątróbka wieprzowa i podsuszana kiełbasa;
• słodycze i chipsy.

Substancje wzbogacające żywność

Najlepiej w ogóle unikać pokarmów przetworzonych technologicznie, w których znajdują się środki chemiczne. Warto zwracać uwagę na warzywa i owoce niesezonowe - często są one pryskane szkodliwymi substancjami, mającymi za zadanie przedłużyć trwałość do spożycia. Również konserwy i produkty w słoikach czy torebkach, zawierają różne dodatki chemiczne, m.in.: zapachowe i smakowe. Alergii na substancje konserwujące może towarzyszyć: pokrzywka, egzema, astma, a także ciągłe zmęczenie i problemy z koncentracją .

Do najbardziej uczulających środków chemicznych należą:

E102 (Tartrazyna),

E110 (Żółcień pomarańczowa),

E124 (Czerwień koszenilowa),

E133 (Błękit brylantowy),

E154 (Brąz FK),

E200 (Kwas sorbowy),

E211 (Benzoesan sodu),

E220 (Dwutlenek siarki),

E250 (Azotyny),

E621 (Glutaminian sodu).

Eliminowanie alergii pokarmowej

Leczenie niepożądanych reakcji pokarmowych opiera się na czasowej lub trwałej eliminacji z diety szkodliwego pokarmu (tzw. dieta eliminacyjna). W miejsce alergenu wprowadza się składnik o zbliżonych wartościach odżywczych, ale taki który nie powoduje uczulenia. Dieta małego alergika powinna być dobierana indywidualnie na podstawie obrazu klinicznego i badań dodatkowych, a także prób ekspozycji i eliminacji. Wstępny czas, potrzebny do wyłączenia szkodliwego pokarmu z diety dziecka, wynosi ok. 12 miesięcy.

W przypadku rozwoju alergii pokarmowej, mimo zastosowanych środków profilaktycznych, warto rozważyć dodatkowe leczenie - farmakologiczne. O jego włączeniu decyzję podejmuje lekarz.