Cukrzyca u dzieci - objawy i leczenie

Cukrzyca należy do chorób metabolicznych, charakteryzuje się podwyższonym poziomem cukru we krwi (hiperglikemia) i wynika z defektu działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Bardzo trudno rozpoznać cukrzycę w jej początkowej fazie, ponieważ występujące objawy mogą świadczyć również o innych dolegliwościach a to z kolei często wprowadza w błąd rodziców.

Zaburzona przemiana glukozy powoduje szybki wzrost jej poziomu we krwi i wystąpienie objawów, które u dzieci pojawiają się nagle i prowadzą do poważnych zaburzeń w organizmie. Komórki czerpią energię ze spalania białek i tłuszczów zamiast z cukru. Powstają wówczas produkty uboczne o nawie ketony. Dziecko może być wtedy senne i osłabione; może mieć bóle brzucha i wymioty.

Są różne typy tej choroby, najbardziej rozpowszechnioną i występującą także u dzieci jest cukrzyca typu 1 i 2.  

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna)

Ten typ cukrzycy jest zależny od tego, kto w rodzinie choruje. Jeśli diabetykiem jest matka, prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu 1 u potomstwa wynosi ok. 3%, jeśli ojciec ok. 5-6%, natomiast w przypadku choroby obojga rodziców ok. 20%. Chorujące rodzeństwo stanowi 5% zagrożenie.

Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)

Diagnozuje się ją w związku z otyłością a jej przyczyną jest zła dieta i brak ruchu. Może dawać o sobie znać w podobny sposób jak cukrzyca typu 1 albo wręcz przeciwnie - może rozwijać się bezobjawowo. Dlatego tak ważne są badania poziomu glukozy we krwi, zwłaszcza u dzieci znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka.

Rozpoznawanie i objawy cukrzycy u niemowląt

Do 6-go miesiąca życia może pojawić się u niemowląt tzw. cukrzyca noworodkowa. Jeśli mamy takie podejrzenia, należy poddać dziecko diagnostyce genetycznej, która pozwoli ustalić sposób terapii - w formie podawania insuliny albo leków doustnych. Jest to tym bardziej ważne, ponieważ leczenie cukrzycy póki co, jest terapią do końca życia. W okresie noworodkowym należy poszukiwać różnych typów cukrzycy i określić, czy jest to cukrzyca wynikająca z defektów genetycznych czy stanowi czynnik immunologiczny prowadzący do zniszczenia komórek beta. Dziecko w tym czasie może być bardzo senne i zmęczone, mogą pojawić sie wymioty a z ust może być czuć acetonem (zapach przypominający zgniłe jabłka). Należy wtedy natychmiast zareagować i wezwać pogotowie, gdyż dziecko może stracić przytomność.

Rozpoznawanie i objawy cukrzycy u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym

U dzieci występują dwa szczyty zachorowań: pomiędzy 5 i 6 oraz 10 i 12 rokiem życia. Często bywa też tak, że cukrzyca uaktywnia się od razu albo kilka tygodni po przebytej grypie a nawet przeziębieniu. Dziecko nie zdrowieje tylko przeciwnie, może czuć się coraz gorzej. Jest wówczas bardzo osłabione, ma większe niż zazwyczaj pragnienie, często siusia a także moczy się w nocy. Można również zaobserwować szybki spadek masy ciała w bardzo krótkim czasie. U chłopców może pojawić się grzybica cewki moczowej, natomiast u dziewczynek grzybica sromu. Jeśli wystąpią takie objawy, lekarz pediatra powinien wydać skierowanie na badanie krwi i moczu. Badania stwierdzające wysoki poziom cukru we krwi a także obecność acetonu i glukozy w moczu wskazują na cukrzycę. Sposób terapii ustala lekarz wspólnie z rodzicami, biorąc pod uwagę przebieg choroby, warunki środowiskowe oraz wiek dziecka.

Leczenie cukrzycy

W leczeniu cukrzycy typu 1 niezbędne jest podawanie insuliny. Zaniedbanie tej czynności może doprowadzić do ketonowej śpiączki cukrzycowej a w konsekwencji nawet do śmierci dziecka.

Insulinę trzeba przyjmować zawsze, kilka razy dziennie przed posiłkami. Życie diabetyka bez insuliny jest niemożliwe a zastosowana terapia wspomaga odtwarzanie naturalnego rytmu wydzielania tego hormonu przez trzustkę. Jedynym sposobem, aby to osiągnąć jest stosowanie różnych preparatów z różną liczbą wstrzyknięć. Istnieje możliwość wyboru odpowiedniego sprzętu, który jest łatwy i wygodny w obsłudze.

Insulina jest wstrzykiwana podskórnie; chwyta się fałd skórny w dwa palce i nakłuwa pod kątem 45 lub 90 stopni. Iniekcje podaje się głęboko do tkanki podskórnej za pomocą cienkiej igły. Najważniejsze jest to, aby nie wstrzykiwać leku w to samo miejsce, ponieważ na bliznowatej tkance następuje zwolnienie przedostawania się insuliny do krwi. Miejsce po nakłuciu nie musi być przecierane alkoholem.

Najbardziej zalecane miejsca podskórnych wstrzyknięć to pośladki, brzuch i przednia, zewnętrzna strona ud. Insulina będzie wchłaniała się szybciej, gdy przed podaniem zastrzyku w brzuch rozgrzejemy mięśnie np.: poprzez ciepłą kąpiel albo masaż. Ponadto duże znaczenie ma samo podanie zastrzyku - im głębsze, tym szybsze wchłanianie leku.

Nie należy panikować w przypadku, gdy zdarzy nam się zapomnieć o podaniu insuliny (oczywiście jeśli jest to przypadek sporadyczny) - częstsze zapominanie może doprowadzić do kwasicy ketonowej. Nie wolno powtarzać wstrzyknięć, bo można w ten sposób je przedawkować a to grozi niedocukrzeniem (poziom glukozy spada wtedy poniżej 65 mg/dl). Warto prowadzić dzienniczek samokontroli i zapisywać wstrzyknięcia.

Są różne rodzaje insulin: krótko i długo działające, mieszkanki i analogi insulin. Do podawania leku wykorzystywane są pompy insulinowe albo peny (wstrzykiwacze insuliny).

W leczeniu cukrzycy typu 2 podstawę stanowią doustne leki przeciwcukrzycowe. Można je podzielić ze względu na mechanizmy działania. Do pierwszej grupy zaliczamy pochodne kwasu benzoesowego i leki, które obniżają poziom cukru we krwi poprzez stymulację komórek beta trzustki do zwiększonej produkcji insuliny. Drugą grupę stanowią leki zapobiegające wzrostowi cukru we krwi (metformina) oraz leki hamujące wchłanianie cukru we krwi. Trzecią grupą są leki uwrażliwiające tkanki na insulinę; są to leki nowe i niestety nie znane są jeszcze efekty uboczne ich działania.

Bardzo ważna w leczeniu cukrzycy typu 2 jest odpowiednia dieta. Skład i kaloryczność przygotowywanych posiłków powinny być zgodne z wiekiem dziecka. Przede wszystkim należy dopilnować regularnego ich spożywania. Dieta powinna być bogata w składniki odżywcze, należy ograniczyć spożywanie tłuszczów, słodyczy i napojów słodzonych. Jeśli mały diabetyk ma chęć na cukierka albo czekoladkę, trzeba podać mu większą dawkę insuliny.

Obok zdrowej diety równie ważny jest wysiłek fizyczny i to regularny. Powinien to być stały element w życiu dziecka chorującego na cukrzycę typu 2. Ćwiczenia poprawiają funkcjonowanie układu krążenia; obniżają poziom cukru we krwi, dzięki czemu insulina jest lepiej wchłaniana przez młody organizm. Ruch pozwala utrzymywać ciało i umysł w dobrej kondycji a także zapobiega otyłości. Jeśli nie ma przeciwwskazań medycznych, mali diabetycy powinni brać udział w różnych zawodach sportowych.

W leczeniu cukrzycy u najmłodszych niezwykle ważna jest wiedza opiekunów i dobra współpraca z lekarzami. Chorujące dzieci wymagają całkowitej opieki ze strony dorosłych, na których spoczywa odpowiedzialność za ich zdrowie i życie.