Dozwolony użytek - jak możesz korzystać z kupionych filmów, muzyki i książek

Korzystanie z utworów na różne sposoby bez konieczności uzyskiwania zgody uprawnionych osób, tzn. właścicieli praw majątkowych jest możliwe, choć uwarunkowane szeregiem ograniczeń. Te swobody, zwane dozwolonym użytkiem, gwarantuje Ci ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Dozwolony użytek prywatny

Możesz korzystać na własne potrzeby z rozpowszechnionego już chronionego utworu. Dozwolony użytek osobisty działa bez względu na formę utworu. Nieważne, czy masz do czynienia z fizycznym egzemplarzem (książką, płytą) czy z plikiem cyfrowym. Istotnym ograniczeniem dozwolonego użytku prywatnego jest zawężenie jego zasięgu do Ciebie samego oraz bliskiego kręgu Twoich znajomych. Dozwolony użytek prywatny najczęściej przybiera formę przegrywania kaset video, kopiowania płyt CD/DVD, kserowania książek i artykułów z prasy. Każda z tych czynności określana jest mianem reprodukcji utworu.

W ramach dozwolonego użytku prywatnego możesz:

• pożyczać książki znajomym;
• kserować książki na potrzeby własne lub znajomych;
• wykonywać kopie płyt CD do odtwarzania w samochodzie;
• puszczać muzykę na urodzinach;
• odwiedzać strony internetowe.

Rozpowszechnianie jednego egzemplarza mieści się w ramach dozwolonego użytku prywatnego, ale już reprodukcja wielu utworów może stanowić podstawę dla twórcy żądania wynagrodzenia.

Nie wolno Ci:

• kopiować, udostępniać i korzystać z programów komputerowych bez zezwolenia właściciela praw autorskich. Jest to zabronione i podlega surowym sankcjom karnym i cywilnym. Programy komputerowe, w tym gry, są bowiem wyłączone z zasady dozwolonego użytku osobistego; 
• odtwarzać danego egzemplarza w ramach klubów dyskusyjnych i wymieniać plików mp3 w Internecie, wśród osób z Tobą niezwiązanych. Stanowi to wkroczenie w prawa wyłączne podmiotów uprawnionych do utworu (tzw. dozwolony użytek publiczny), a tym samym naruszenie majątkowych praw autorskich i pokrewnych;
• odpłatnie udostępniać utworów, wykorzystywać ich dla celów zarobkowych - jest to zawsze przekroczeniem dozwolonego użytku prywatnego.

Przykłady dozwolonego użytku prywatnego

Istotą dozwolonego użytku osobistego jest umożliwienie osobom prywatnym korzystania z utworów dla własnych potrzeb. Jeśli nie byłoby takiego uprawnienia, twórca filmu mógłby teoretycznie zabronić Ci pokazywać go członkom rodziny czy wypożyczać znajomym.

Przykład 1. Film, który kupiłeś na DVD jest chroniony przed kopiowaniem, ale w Internecie znalazłeś oprogramowanie, które pozwala obejść te zabezpieczenia i chciałbyś stworzyć sobie kopię tego filmu na własne potrzeby.

Musisz wiedzieć, że usuwanie lub obchodzenie technicznych zabezpieczeń przed dostępem, zwielokrotnieniem bądź rozpowszechnieniem utworu jest niedozwolone, jeśli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu. Jednak tworzenie kopii zapasowych nie jest bezprawnym korzystaniem z utworu, dlatego też kopiowanie płyty DVD nie jest działaniem zabronionym.

Przykład 2. Zakupiłeś audiobooka w księgarni internetowej i zrecenzowałeś go na swoim blogu, a następnie wszystkim chętnym udostępniłeś pliki z nagraniami.

Takie działania wykraczają poza dozwolony użytek prywatny. Bez problemu możesz wysłać pliki audiobooka do swoich znajomych mailem. Możesz także skopiować je na płytę CD do odsłuchania w samochodzie, ale udostępnianie utworów wszystkim użytkownikom Internetu wykracza poza zakres dozwolonego użytku osobistego.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.).