Jak nauczyć dziecko wymawiać r?

Nieprawidłowa wymowa litery r nazywana jest rotacyzmem lub reraniem - to najczęściej występująca u dzieci wada wymowy.

Głoska r jest trudnym pod względem artykulacyjnym dźwiękiem i z reguły pojawia się najpóźniej w zasobie dźwiękowym dziecka - często nawet między 5 a 6 rokiem życia. Wcześniej bywa zastępowana przez głoski: j, l, które należą do rozwojowych form głoski r.

W przypadku rotacyzmu prowadzone są ćwiczenia wstępne, które mają na celu doprowadzenie do wibracji czubka języka. Do podstawowych ćwiczeń należą:

• rozciąganie języka leżącego swobodnie w jamie ustnej tak, by jego boki dotykały zębów trzonowych, a następnie wysuwanie szerokiego języka;
• ujmowanie brzegów języka między zęby trzonowe i delikatne żucie;
• liczenie górnych zębów;
• unoszenie szerokiego języka za górne zęby;
• naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka czubkiem języka;
• szybkie i delikatne wymawianie dziąsłowych głosek: "t" i "d" oraz "t", "d" i "n" przy znacznym otwarciu ust;
• energiczne wielokrotne wybrzmiewanie: te, te, te; ty, ty, ty; de, de, de; dy, dy, dy;
• śpiewanie różnych melodii na sylabach: la, lo, le, lu, ly;
• powtarzanie ze stopniowym przyspieszaniem: bda, bdo, bde, bdu, bdy; pta, pto, pte, ptu, pty; bda-pta, bdo-pto, bde-pte, bdu-ptu, bdy-pty podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, unoszenie czubka języka do podniebienia, a następnie szybkie i wielokrotne wymawianie przytępionych głosek: t, d oraz zbitek spółgłoskowych: td, tdn, a także zbitek sylabowych: teda-teda, tede-tede, tedo-tedo, tedu-tedu, tedy-tedy.

Starsze dzieci wykonują te ćwiczenia w gabinecie logopedycznym. Wymagają one przestrzegania następującej kolejności:

1. Logopeda demonstruje ćwiczenie i zachęca dziecko do obserwacji.
2. Dziecko próbuje wykonać ćwiczenie razem z logopedą. 
3. Dziecko próbuje samodzielnie wykonać ćwiczenie, a logopeda obserwuje i poprawia nieprawidłowo wykonane elementy ruchu.

Ćwiczenia wymowy głoski r w sylabach, wyrazach i zdaniach:

• gra na trąbce - tra ta ta, tru tu tu, tre te te;
• traktor - tur tur tur, pyr pyr pyr;
• groźny pies - wrr wrr wrr;
• fruwające ptaki - fru fru fru;
• świnka - chrum chrum chrum;
• dzwonek - dryn dryn dryn;
• wrona - kra kra kra;
• samochód - brum brum brum.

Przykłady ćwiczeń utrwalających:

• ar, er, or, ur, yr;
• ra, re, ro, ru, ry;
• ara, ere, oro, uru, yry;
• adra, edre, odro, udru, ydry;
• dra, dre, dro, dru, dry;
• tra, tre, tro, tru, try;
• drabina dramat, drobny droga, druk drut, drugi drużyna;
• kra kratka, kreda krew, kromka krowa, kruk, król;
• praca pralka, proca prom, próba próchno;
• rak rama, rasa rata, rakieta ratunek, rok rola, rondel ropa;
• trapez trawa, trojak troska, trudny truskawka, trójka trójkąt;
• bór mur tur, dyżur kaptur, monter numer, otwór zbiór, ser ster.