Jak się nauczyć mówić wyraźnie? Jakie ćwiczenia?

Aby być zrozumiałym dla otoczenia, w trakcie mówienia należy połączyć w jedną czynność pracę aparatu oddechowego, fonacyjnego oraz artykulacyjnego. Poniżej znajdują się zestawy ćwiczeń na poprawę wymowy.

Gimnastyka mięśni twarzy i języka

1. Kilka razy szeroko otwieramy i zamykamy usta, układając je w pozycji samogłosek: a, o, u, e, i, y. Na początek robimy to bezdźwięcznie.
2. Otwieramy lekko usta - dolną szczęką zataczamy w poziome (a następnie w pionie) równe koła, po 10 razy w każdą stronę.
3. Wysuwamy szczękę raz do przodu, raz do tyłu.
4. Zaciskamy zęby, a usta układamy na przemian w szeroki uśmiech i wąski dziubek.
5. Zamykamy usta - w przestrzeni między wewnętrzną stroną warg i zębami zataczamy językiem okręgi - po kilka razy w każdą stronę.
6. Otwieramy usta i jak najmocniej zataczamy okręgi wysuniętym językiem, ale tym razem po zewnętrznej stronie warg - również po kilka razy w każdą stronę.
7. Przy lekko rozchylonych ustach, energicznie przesuwamy język z jednego kącika ust w drugi.

Po każdym ćwiczeniu wykonujemy parsknięcie (naśladując konia) przy zamkniętych wargach i lekko zaciśniętych zębach.

Ćwiczenia głosowe

1. Naśladujemy warkot silnika motocyklowego na różnych wysokościach dźwięku. Najpierw używamy tylko warg, później języka, a na koniec i warg i języka.
2. Przeciągle cmokamy - kilka razy i jak najgłośniej.
3. Szeroko otwieramy i zamykamy usta, układając je w pozycji samogłosek: a, o, u, e, i, y, ale tym razem robimy to na głos.
4. Głośno i wyraźnie wypowiadamy: "abba, obbo, ubbu, ebbe, ibbi, ybby"; "arra, orro, urru, erre, irri, yrry"; "assa, osso, ussu, esse, issi, yssy"; itp.
5. W różnym tempie wypowiadamy: "da-ta-za-sa-dza-ca-na-ła"; "di-ti-zi-si-dzi"; "zia-sia-dzia-cia-nia"; "ga-ka-ha-ka"; "gia-kia-hia-kia", itp.
6. W różnym tempie wypowiadamy: "brim, bram, brem, brom"; "drim, dram, drem, drom"; "trim, tram, trem, trom", itd.

Przykładowe zdania:

• Bartnik wlał w gardło cierpki płyn.
• Brakuje brukwi i buraków na jutro i na wtorek.
• Cały post stracony.
• Cesarz czesał Cesarzową.
• Cienkie talie dalii jak kielichy konwalii.
• Coraz zażartsza.
• Czarna krowa w kropki bordo, jadła trawę kręcąc mordą.
• Czego trzeba strzelcowi do zestrzelenia cietrzewia drzemiącego w dżdżysty dzień na drzewie?
• Czy szczególny to proszę pana zaszczyt, płaszczyć się by wtaszczyć się na szczyt?
• Drgawki kawki wśród trawki - sprawką czkawki te drgawki.
• Dzień wstał dżdżysty.
• Dziurawiec i rumianek rosną na skraju boru.
• Dżungla ta pełna była grzechotników.
• Gdy nadszedł zmierzch, pierwszego w lesie zagryzł zwierz.
• Górski strumień pruł z góry szerokim korytem.
• Grzebień zęby szczerzy, a szczotka się jeży - czesz się Jerzy, jak należy.
• Hrabia przegrał w ruletkę grube talary i resztę groszy.
• Jastrząb przeleciał nad strzechą cechmistrza.
• Kolorowy koralik.
• Koń i żółw grali w kości z piękną ćmą u źródła.
• Kra krę mija, kret ma ryja, a tu lis ma norę.
• Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
• Kry kadłub tną.
• List ten, trochę zdziwił Łucję.
• Lojalna Jola, Jola lojalna.
• Mały Jerzy nie wierzy, że na wieży jest gniazdo jeży.
• Myśli człowieka człowiek nie dociecze, lecz kluczem do nich są czyny człowiecze.
• Na skrzyżowaniu przechodnie przyspieszyli kroku.
• Narąb drew i złóż ich naręcze na progu obory.
• Nie marszcz czoła!
• No to cóż, że ze Szwecji?
• Podawała baba babie przez piec malowane grabie.
• Przy karczmie sterczy warsztat szlifierczy.

• Punkt zwrotny osiągnięty.
• Robert poderwał się z trawy i przetarł z rosy rewolwer.
• Roznosicielami są przeważnie szczury.
• Siedziała małpa na płocie i jadła słodkie łakocie.
• Sroka bije na jastrzębia i skrzecze, przecież sroka sroką, a jastrząb jastrzębiem.
• Szedł Sasza suchą szosą.
• Świerszcz strzyka za ścianą.
• Ta myśl zatruła Adamowi istotę życia.
• Tata czyta cytaty Tacyta.
• Trębacz trąbi na wieży, nikt mu nie wierzy.
• Trzysta trzydzieści trzy przyczyny.
• W czasie suszy szosa sucha.
• Wpadł ptak w dół.
• Wyrosła rzepka cienka i krzepka.
• Z walizki wujek wyjmuje kolorowy krawat.
• Ząb - zupa zębowa, dąb - zupa dębowa: ząb, zupa, dąb.
• Źrebak szczypiąc młode listki jagodzin, zarżał niespokojnie.

Przykładowe wierszyki:

"Lola, Lala, Jula, Jola, jadą dzisiaj do Opola.

Razem z nimi jedzie Maja i w kobiałce wiezie jaja.

A pilnuje jej z uwagą, piesek Lelek z niedowagą.

Pokazuje kły, ujada, choć to przecież nie wypada".

"Spadł bąk na strąk, a strąk na pąk.

Pękł pąk, pękł strąk, a bąk się zląkł".

"Trzynastego, w Szczebrzeszynie chrząszcz się zaczął tarzać w trzcinie.

Wszczęli wrzask Szczebrzeszynianie: Cóż ma znaczyć to tarzanie?

Wezwać trzeba by lekarza, zamiast brzmieć ten chrząszcz się tarza.

Wszak Szczebrzeszyn z tego słynie, że w nim chrząszcz pobrzmiewa w trzcinie.

A chrząszcz odrzekł nie zmieszany: Przyszedł wreszcie czas na zmiany!

Kiedyś chrząszcze w trzcinie brzmiały, teraz będą się tarzały".

Warianty ćwiczeń:

1. Zdania wymawiamy bardzo powoli i wyraźnie. Stopniowo przyspieszamy tempo - mówimy coraz szybciej, ale z zachowaniem wyrazistości i zrozumiałości mowy.
2. Zdania wymawiamy powoli, z przesadną artykulacją głosek - z wyraźnym otwarciem i opuszczeniem żuchwy na samogłoskach. Brzmienie wyrazów może być nieco inne niż w przypadku normalnej wymowy. Wymawiamy zdania w naturalny sposób i staramy się zachować swobodę, jaka towarzyszyła przesadnej artykulacji.
3. Zdania wymawiamy z użyciem korka od wina lub innego przedmiotu, np.: ołówka. Wkładamy go poziomo między zęby (nie za głęboko, by nie blokować języka)  i staramy się ich nie zaciskać - mają tylko podtrzymywać wybrany przedmiot. Zdania wymawiamy powoli i dokładnie. Z początku jest to trudne - wyrazy są zniekształcone, ale z każdym kolejnym ćwiczeniem ich brzmienie się poprawia.