Odpowiedzialność podatkowa rozwiedzionego małżonka

W świetle przepisów Ordynacji podatkowej, rozwiedziony małżonek podatnika jest rozumiany jako osoba trzecia. Można więc mówić już nie o odpowiedzialności majątkowej małżonków, ale o bezpośredniej osobistej odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka. Odpowiada on bowiem całym swoim majątkiem, solidarnie z byłym małżonkiem, za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, ale tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Zapis ten jest zabezpieczeniem majątku, który małżonek wypracował w okresie następującym po rozwodzie.

Zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności. Za zaległość podatkową uważa się również niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek lub ratę podatku. Na równi z zaległością podatkową traktuje się:

• nadpłatę, jeżeli w zeznaniu lub w deklaracji została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległości podatkowych bądź bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych;
• zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał do nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej albo został on zaliczony na poczet zaległości podatkowej lub bieżących czy też przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że płatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy;
• wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej;
• oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrot podatku, zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych.

Rozwiedziony małżonek może odpowiadać jako osoba trzecia za:

• zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych, powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej,
• podatki pobrane, a niewpłacone przez byłego małżonka jako płatnika lub inkasenta - w czasie trwania wspólności majątkowej,
• niezwrócone zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług - uzyskane w czasie trwania wspólności majątkowej - oraz ich oprocentowanie,
• powstałe do dnia uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie: odsetki za zwłokę oraz koszty postępowania egzekucyjnego.

Ordynacja podatkowa wyłącza spod tej odpowiedzialności:

• podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników i inkasentów oraz odsetki za zwłokę i koszty egzekucyjne - powstałe po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie.

Takie rozwiązanie wydaje się być słuszne. Z jednej strony pozwala wyegzekwować kwotę zaległości podatkowych z majątku rozwiedzionego małżonka, zaś z drugiej - nie obciąża go nadmiernie.

Podstawą odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej jest decyzja organu podatkowego. Postępowanie w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej nie może zostać wszczęte przed:

1. Upływem terminu płatności ustalonego zobowiązania.

2. Dniem doręczenia decyzji:

• określającej wysokość zobowiązania podatkowego,
• o odpowiedzialności podatkowej płatnika lub inkasenta,
• w sprawie zwrotu zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług,
• określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę.

3. Dniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej byłej małżonki może być wszczęta dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku męża okazała się w całości lub w części bezskuteczna.

Przepisy w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe byłego małżonka, w taki samym stopniu mają zastosowanie do małżonków w separacji bądź unieważnienia małżeństwa.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 1997 r., Nr 137, poz. 926, ze zm.).